"Iedereen heeft iedere dag met groepsdruk te maken"

Groepsdruk, mensen worden er veel meer door beïnvloed dan ze denken. “Iedereen heeft er iedere dag mee te maken”, vertelt Annemieke Figee. Samen met Leonie van Rijn heeft zij het boek Groepsdruk – In tien stappen naar succesvol teamgedrag geschreven. “Soms is groepsdruk zo sterk dat mensen dingen doen waarvan ze nooit gedacht hadden dat ze die zouden doen. Denk bijvoorbeeld aan pesten op de werkvloer. Dat kan soms jaren duren zonder dat iemand er iets tegen doet. Meestal hebben mensen te maken met alledaagse, subtiele vormen van groepsdruk. Als iedereen ’s avonds druk is in de groepsapp, ga je meedoen. Ook al wil je eigenlijk ’s avonds niet met werk bezig zijn.”

Door: Stephanie van Baggem 

Annemieke vertelt: “Vanuit mijn achtergrond als psycholoog en teamcoach ben ik samen met Leonie aan de slag gegaan met het thema groepsdruk. Er is veel onderzoek naar gedaan, maar het onderzoek geeft geen handvatten voor hoe je in de praktijk met groepsdruk omgaat.”

Elk team heeft binnen no time ongeschreven regels. Die schrijven voor wat een team normaal en geaccepteerd gedrag vindt, ook al voelt het niet voor iedereen goed. Veel teams in de zorg hebben de ongeschreven regel: ‘we vinden van alles van elkaars gedrag maar dat spreken we zelden direct uit’. Het team oefent druk uit om de ongeschreven regels in stand te houden. Ongeschreven regels bieden veiligheid. Als individu kun je de ongeschreven regels van een groep meestal niet veranderen. Daar heb je de hele groep voor nodig. Daarom zwicht je als individu meestal voor de groepsdruk.

Het is belangrijk dat teams regelmatig in gesprek gaan over hun ongeschreven regels en de groepsdruk. Zo komen wenselijke en onwenselijke patronen aan het licht.

Teamcultuur

Er wordt vaak gedacht dat er één of twee mensen in een groep zijn die de groepsdruk uitoefenen. “Dit zijn de personen die de meeste aandacht krijgen van managers en collega’s. Wij kijken breder. Iedereen heeft op zijn eigen manier een aandeel. Door niets te zeggen heb je evenveel invloed als wanneer je wel iets zegt. Bij groepsdruk heb je voornamelijk te maken met een grote groep volgers.”

Aan de hand van de praktijk hebben Annemieke en Leonie van Rijn nagedacht over hoe teams naar teamcultuur kijken. “We hebben hierbij gekeken naar de groep en niet naar het individu. We zien dat in elke teamcultuur, ongeacht de sector, overeenkomsten te vinden zijn. Natuurlijk heeft elk team specifieke kenmerken. We vinden ook gemene delers.” Aan de hand van deze delers hebben ze een model samengesteld met vier soorten teams. Vervolgens hebben ze de casuïstiek naast het model gelegd. “We kwamen tot de conclusie dat deze vier teams veel voorkomen in de praktijk. Al kom je natuurlijk ook mengvormen tegen.”

Blijvende verandering

Wat helpt bij groepsdruk is reflecteren door vragen te stellen als: Wat zijn de voordelen van de huidige teamcultuur? Wanneer schieten we door? Wat zijn onze uitdagingen?

“De leercurve van mensen is drie maanden. Als je dan niets doet verdwijnt het nieuwe gedrag langzaam. Het slijt.” Het is daarom van belang om met regelmaat met teamgedrag bezig te zijn. “Teams veranderen niet in de kern. Je hebt elkaar nodig om de gewenste verandering levend te houden.”

Bent u nieuwsgierig geworden naar het veranderen van groepsdruk? Annemieke Figee heeft samen met Leonie van Rijn het boek ‘Groepsdruk – In tien stappen naar succesvol teamgedrag’ geschreven. Daarnaast houden ze een lezing tijdens het congres ‘Spreken is zilver, zwijgen is fout’ op 24 januari 2017.