Uitgesproken

Gerben Bergsma, van oorsprong verpleegkundige, heeft een bedrijf in training, advies en innovatie. Hij verricht veel consultaties, onder andere in de ouderenzorg en zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Bergsma is spreker op de studiedag Een frisse blik op onbegrepen gedrag en Noodgedwongen. Zijn persoonlijke missie omschrijft hij kort maar krachtig: “ik wil ellende oplossen.”

Door: redactie Medilex

“De aanleiding voor het starten van consultaties is dat het welbevinden van de cliënt of bewoner onder de maat is. Gisteren rondde ik een evaluatie in een verpleeghuis af waar een bewoonster constant aan het roepen was, iedereen inclusief mevrouw zelf werd er gestoord van. Door haar gedrag had ze weinig contact met de mensen om haar heen en zat ze in een sociaal isolement. Tijdens een observatie bleek ze bovendien vlakbij een lawaaierige wasdroger te zitten en fysiek ongemak te ervaren. De combinatie van de afwezigheid van contact, haar fysieke gesteldheid en het ontbreken van activiteiten maakten haar onrustig; door haar prettige prikkels aan te bieden en onprettige prikkels weg te nemen, werd ze langzaam rustiger.

Bij elke hulpvraag, hoe ingewikkeld ook, zijn er twee uitgangspunten; de situatie is verklaarbaar en veranderbaar. Na een grondige analyse kan er aan verschillende factoren tegelijk gewerkt worden. Vaak maken zorgverleners de fout maar aan één knop te durven draaien. We passen bijvoorbeeld medicatie aan en als dat niet werkt, draaien we het terug. Door voldoende tijd te nemen voor een grondige analyse is het mogelijk op meerdere gebieden verbetering aan te brengen. Belangrijk bij een analyse is het bijhouden van een ‘baseline’; een visueel schema waarin de gemoedstoestand van de cliënt in kleur bijgehouden wordt. Dit geeft inzicht in factoren die het probleem triggeren of juist verminderen. Zodra een interventie is ingezet, wordt ook vooruitgang beter zichtbaar in deze visuele weergave. Meestal resulteren consultaties in een beter leven voor de cliënt. In sommige gevallen constateren we dat een optimum bereikt is, hierdoor is het gemakkelijker te accepteren dat het is zoals het is.

Ik begin altijd bij de mens, niet bij de ziekte. Mensen ontwikkelen gedurende hun leven strategieën waarmee ze zichzelf handhaven en streven naar welbevinden. Samen met de familie en betrokken professionals breng ik de aard en persoonlijkheid van de cliënt in beeld. Is de cliënt bijvoorbeeld een onderzoeker, een verzamelaar of een beweger? En kan de cliënt zijn copingstrategieën in zijn huidige woonomgeving ook toepassen?
Zo zag ik een autistische man die zich af en toe terug trok in een rustige ruimte. Toen het team veranderde raakte hij ontregeld en werd hij in zijn kamer gehouden. Hij kon zich niet meer terugtrekken in een aparte ruimte en kon dus niet meer zijn copingsstrategieën toepassen. Een ander voorbeeld is een oud-wiskundeleraar in een huis voor mensen met dementie, hij zat de hele dag in zijn stoel naar buiten te kijken. Op een gegeven moment stond het pand in de steigers, met zo’n groen doek er omheen. De man liep rusteloos door de woonkamer; zijn zicht was geblokkeerd. Het maken van een gat in het groene doek was voldoende om de man tot rust te brengen; de schilders konden hun werk blijven doen en meneer zat weer rustig op zijn stoel naar buiten te kijken. Het gaat eigenlijk altijd om simpele oplossingen, maar elke oplossing moet op maat gemaakt worden en dat is nu juist het moeilijke.

Naast het welbevinden van individuele cliënten houd ik me bezig met het functioneren van teams in de zorg. Door alle reorganisaties is er veel dynamiek in teams. Als er iets gebeurt, hebben veel mensen de neiging om te normeren wat ze zien gebeuren: ‘die manager staat te ver van de werkvloer’, ‘die verzorgende snapt niks van de situatie’.  Zo oordeelt men over en weer. Dit moeten we vermijden, we moeten met elkaar praten en de verbinding opzoeken. In deze tijd waarin middelen schaarser zijn, valt het niet altijd mee om hier tijd voor te nemen, maar het is des te belangrijker. Leer elkaar waarderen en toon interesse! We moeten elkaar onderwijzen en tegelijkertijd ontvankelijk zijn voor nieuwe ideeën.”