Spreker in de spotlight

Jan van Stek is psychiater bij VGGnet en zelfstandig consulent in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Hij was dagvoorzitter bij Psychiatrie in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking en spreker bij Jong beperkt, vroeg bejaard.

Waarom koos u voor uw vak?
'Op de basisschool schreef ik in een opstel dat ik dokter wilde worden. Chirurg aanvankelijk en specifiek hartchirurg. Pas jaren later legde ik de link met het overlijden van mijn opa, die aan een hartstilstand overleed. Het verdriet van mijn moeder en een kind op die leeftijd met de wens om moeder te willen redden. Hoe dan ook, het dokter willen worden zette zich vast in mij. Toen ik met de middelbare school een bezoek bracht aan een psychiatrisch ziekenhuis werd mijn interesse in de Psychiatrie gewekt en liet ik de Chirurgie los. Omdat ik voor de studie Geneeskunde werd uitgeloot besloot ik Psychologie te studeren. Die studie beviel me niet. Vervolgens kwam ik bij toeval terecht in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking, toentertijd nog de zwakzinnigenzorg. Binnen een week was ik verkocht. Later werd ik alsnog ingeloot voor Geneeskunde. Eenmaal arts koos ik voor de richting Psychiatrie en heb me sindsdien altijd gericht op mensen met een verstandelijke beperking. Je hebt er iets mee of niet, denk ik. Mij raakt het. Het gaat om de puurheid, de ongekunsteldheid. Je wordt aangesproken op je oprechtheid en er wordt een beroep gedaan op je zorgzaamheid; dat moet je passen. Het zijn die aspecten, ook al is het niet alles.'

Wie is uw inspiratiebron?
'Psychiaters als Detlev Petry en Paul Koch kan ik wel tot mijn leermeesters rekenen. Petry voor de wijze waarop hij met zijn patiënten om gaat en Koch voor zijn visie op het vak en de doelgroep. Psychiatrie lijkt soms een vak dat de zorg bij de patiënten laat, maar voor mij is de kern contact en het samen geraakt worden. Ik heb het ook nooit over cliënten maar over patiënten, want het gaat om een therapeutische relatie waarin dat contact, de gezamenlijkheid wezenlijk is. Het voelen van compassie en een tijd met iemand meelopen. Van Petry en Koch heb ik de kunst wat afgekeken.'

Waar denkt u liever niet meer aan terug?
'Een mens maakt fouten, dus ik ook. De kern is het gevoel dat ik een ander beschadig en dat is beslist meerdere malen gebeurd. Hoewel ik daar liever niet aan terug denk, is het juist ook belangrijk om te reflecteren op handelen en om daar weer van te leren.'

Wat is uw belangrijkste prestatie?
'Soms gebeuren er kleine wondertjes. Patiënten die echt genezen vanwege een behandeling. Zo was er een mevrouw die jarenlang kampte met problematiek en zij zat echt vast. Door een bepaalde behandeling kwam ze er bovenop en daar gaat het nu al jaren hartstikke goed mee. Elke keer als ik haar weer zie krijg ik een dikke knuffel. Dat is geweldig om mee te maken.'

Hoe gaat u om met tegenslagen in het werk?
'Opgeven staat niet in mijn woordenboek. Hoe komen we er uit? Hoe kan het wel? In het geval van een patiënt met paranoïde schizofrenie bleek bijvoorbeeld dat ‘vertrouwen geven’ de oplossing was. Vanwege agressie was hij gesepareerd, maar hij wilde daar niet op de kartonnen po en hij wilde aan een normale tafel eten. Pas toen wij, behandelaren én verpleging, hem het vertrouwen gaven naar een gewoon toilet te gaan en aan tafel te eten, kwamen we los van een vastgelopen situatie. We stapten over onze eigen schaduw en dat werkte.'

Wat vindt u het leukst aan uw werk?
'Het allerleukst vind ik het patiëntencontact. Met hen werken aan kwaliteit van leven en samen met hen hun geluk zoeken.'

Welke uitdagingen wilt u aangaan?

'Elke patiënt is opnieuw een uitdaging. Ik leer nog steeds in mijn vak en heb ook veel geleerd. Ik vind het belangrijk om dat wat ik weet over te brengen, maar vooral ook dat het zich verder ontwikkelt. Ik probeer aan kennisoverdracht te doen, tijdens consulten, door congressen bij te wonen als spreker of als stagebegeleider bij de opleiding tot AVG (arts voor verstandelijk gehandicapten, red.). Dit ervaar ik altijd als een flinke klus maar de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking is belangrijk en de kennis moet voortgaan en zich blijven ontwikkelen.'

Wilt u in gesprek met Jan Stek? Zie deze link voor meer informatie.