“ADHD bij volwassenen is nog steeds een blinde vlek binnen de geneeskunde.”

Tim Walrave werd opgeleid als huisarts en specialiseerde zich vervolgens tot psychiater. Twintig jaar werkte hij als ziekenhuispsychiater, met een focus op zwangerschapsgerelateerde psychiatrie. In 2020 werd Tim A-opleider Psychiatrie bij Mediant Geestelijke Gezondheidszorg, waar hij een belangrijke rol speelde in het opleiden van nieuwe psychiaters. Sinds 1 september 2024 is hij medisch directeur bij ADHDcentraal. Zijn keuze voor deze functie komt voort uit een sterke verbondenheid met de doelgroep: “Mensen met ADHD hebben vaak een sprankelend brein: creatief, energiek en vol ideeën. Maar diezelfde energie kan ook enorm veel inspanning kosten. Ik wil graag bijdragen aan optimalere zorg voor deze doelgroep.”

Waarom ADHD bij volwassenen laat wordt herkend
We vroegen Tim waarom ADHD bij volwassenen regelmatig pas op latere leeftijd wordt vastgesteld. Volgens Tim heeft dat te maken met het klassieke beeld van de stoornis. “Dat beeld draait vaak om de drukke jongen op school met concentratieproblemen die langzaam afstroomt naar lager onderwijs. Maar ADHD komt bij veel meer mensen voor dan je denkt en uit zich lang niet altijd zo zichtbaar.”

Volgens Tim is er vaak sprake van onderdiagnostiek op jonge leeftijd, vooral bij meisjes. “Iedereen heeft wel eens concentratieproblemen, maar mensen met ADHD hebben iets heel anders. Het is zoveel ernstiger dan af en toe iets vergeten. Ze hebben continu gedachten die maar doorgaan. In de literatuur zien we dat meisjes zich heel erg aanpassen en doen wat er van hen verwacht wordt. Niemand ziet de enorme krachtinspanning die het kost. Ze hebben een sprankelend brein, maar omdat ze niet motorisch druk zijn, werd het niet onderkend. Terwijl de lijdensdruk heel hoog kan zijn.”

Ook het minder zichtbare, onoplettende type ADHD speelt hierin een belangrijke rol. “Het kan ook ADHD zijn van het onoplettende type. Een meisje dat motorisch heel rustig is, maar continu uit het raam staart en volledig is afgeleid. Echter, de docent ziet niet dat haar brein enorm afleidbaar is. Ondertussen krijgt de jongen die wél storend gedrag laat zien vaak eerder een behandeling, terwijl dat rustige meisje misschien juist ernstige ADHD heeft, maar niemand het herkent. En het kan natuurlijk ook andersom: er zijn ook motorisch rustige jongens.”

Die verschillen zorgen ervoor dat ADHD bij kinderen vaker bij jongens wordt vastgesteld, terwijl dat verschil op volwassen leeftijd vrijwel verdwijnt. “In de jeugd zie je dat ADHD vaker bij jongens wordt herkend, maar bij volwassenen is de geslachtsratio ongeveer één op één geworden.”

ADHD bij vrouwen: andere signalen
Ook bij volwassenen wordt ADHD nog regelmatig over het hoofd gezien. Tim ziet duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen in hoe ADHD zich uit. “Bij mannen zie je vaker externaliserend gedrag: botsingen met de omgeving, impulsiviteit, soms middelengebruik. Bij vrouwen is het meestal veel meer internaliserend. Er ontstaan spanningsklachten, stemmingsklachten, angstklachten. Ze voelen zich falend, alsof ze steeds tekortschieten, en dat kan een enorme impact hebben. Het kan het heel zwaar maken. Maar ze hoeven dat niet alleen te dragen; we kunnen daar goed bij helpen.”

Hij ziet het vaak misgaan bij vrouwen die jarenlang op wilskracht doorzetten. “Vrouwen die meerdere keren depressies hebben gehad, die moeite hebben om het werk vol te houden; ze doen het jarenlang op karakter en intelligentie, tot het op een gegeven moment niet meer gaat. Dan denk ik: moet er niet eens ADHD-diagnostiek worden gedaan?”

De invloed van hormonen
Daarnaast spelen hormonale veranderingen bij vrouwen een grote rol in hoe ADHD zich uit. “Bij de menopauze zie je soms een verergering van ADHD, dat zich bijvoorbeeld uit in enorme spanningsklachten. Dat kan echt dramatisch zijn. Het is dan belangrijk dat dit goed herkend en behandeld wordt. De huisarts moet in dat soort situaties niet alleen denken: ‘het zal wel door de opvliegers of slapeloosheid komen’. Het kan goed zijn dat de ADHD dan pas aan het licht komt.”

Ook op het gebied van medicatie ziet Tim belangrijke ontwikkelingen. “We weten inmiddels dat hormonen grote invloed hebben op de werking van ADHD-medicatie. Bij mannen blijft de dosering meestal stabiel, maar bij vrouwen kan een cyclische aanpak helpen: in de eerste helft van de cyclus een wat lagere dosering, in de tweede helft juist hoger. Zo kun je veel gerichter doseren en sluit de behandeling beter aan op wat iemand nodig heeft.”

Meer aandacht voor ADHD bij volwassenen
Tim ziet dat er verandering gaande is. “De laatste jaren wordt ADHD bij volwassenen beter herkend, zowel door huisartsen als in het onderwijs. De maatschappij is zich er steeds meer van bewust. Steeds vaker wordt gedacht: zou het niet ADHD zijn?”

Volgens Tim kan een diagnose daarnaast op zichzelf al een enorme doorbraak betekenen. “Dan kan iemand zó geholpen worden. In plaats van dat je jarenlang alleen maar symptoomgericht wordt behandeld en een kuur antidepressiva krijgt voorgeschreven of voor de zoveelste keer een herintegratietraject op het werk hebt. Zodra duidelijk is dat ADHD een rol speelt, valt er veel op zijn plek en kunnen we écht gericht behandelen.”

Congres ADHD bij volwassenen
Tijdens het Congres ADHD bij volwassenen krijg je breed inzicht in wat er komt kijken bij ADHD op volwassen leeftijd. Er is aandacht voor de diagnostiek en behandeling, de invloed van hormonale schommelingen bij vrouwen, en de uitdagingen die kunnen ontstaan bij een dubbele diagnose. Met praktische do’s en don’ts laten we zien hoe je tot een heldere, betrouwbare diagnose komt. Ook deelt een ervaringsdeskundige haar verhaal en licht een promovendus toe welke medicatie het meest geschikt is voor verschillende ADHD-subtypes.

“Ik hoop dat zorgprofessionals na deze dag ADHD met meer precisie kunnen vaststellen. ADHD bij volwassenen is nog steeds een blinde vlek binnen de geneeskunde. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor”, aldus Tim.

Meld je hier aan voor het congres.