“Realiseer je altijd dat het uitblijven van een zwangerschap mensen op een diep persoonlijk niveau raakt”

Bertho Nieboer is sinds 2011 werkzaam als gynaecoloog bij het Radboudumc. Hij promoveerde op het onderwerp minimaal invasieve chirurgische ingrepen, en endometriose is een van zijn belangrijke aandachtsgebieden. Naast zijn werk in het ziekenhuis heeft hij ruime ervaring als spreker en dagvoorzitter op zowel wetenschappelijke congressen als publieke bijeenkomsten. Tot 2024 was hij hoofdredacteur van Medisch Contact.

In dit blog deelt Bertho Nieboer wat hij in de dagelijkse praktijk ziet rondom fertiliteitsproblemen. Daarnaast legt hij uit waarom het congres Fertiliteitsproblematiek en een kinderwens volgens hem zoveel te bieden heeft voor zorgprofessionals.

1 op de 5 worstelt met vruchtbaarheid
“Vruchtbaarheidsproblemen komt heel veel voor”, vertelt Bertho. In het ziekenhuis ziet hij regelmatig stellen met een onvervulde kinderwens. “Ongeveer 80% van de stellen raakt binnen één jaar zwanger, dus 1 op de 5 lukt dat niet. IVF is in de meeste gevallen niet direct nodig, vaak adviseren we om het nog één jaar te proberen. Uiteindelijk belandt zo'n 10% van de stellen in een traject voor vruchtbaarheidsbehandeling.”

De oorzaken: van hormonale disbalans tot kankerbehandeling
Vruchtbaarheidsproblemen kunnen bij mannen en vrouwen verschillende oorzaken hebben. “We weten dat vrouwen met endometriose een sterk verhoogde kans hebben op verminderde vruchtbaarheid. Naast endometriose noemt hij ook myomen als veelvoorkomende oorzaak van verminderde vruchtbaarheid. “Hormonale disbalans is een andere belangrijke factor bij vrouwen, maar ook het polycysteus-ovariumsyndroom (PCOS)”, legt Bertho uit. Ook eerdere medische behandelingen spelen een rol. “Sommige mannen en vrouwen zijn op jonge leeftijd behandeld voor kanker, bijvoorbeeld met chemotherapie. Dat kan later effect hebben op de vruchtbaarheid. Gelukkig komt er steeds meer aandacht voor fertiliteitspreservatie. Je kunt tegenwoordig bijvoorbeeld eierstokweefsel invriezen, wat toekomstperspectief biedt.”

Voeding: een ondergeschoven kindje
Naast medische oorzaken is ook leefstijl van invloed op vruchtbaarheid, bij zowel mannen als vrouwen. “Overgewicht verlaagt de kans op een zwangerschap aanzienlijk”, zegt Bertho. “Bij mannen zie je dat veel zittend werk en bepaalde aangeboren afwijkingen de zaadkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden.” Ook roken, overmatig alcoholgebruik en hoge cafeïne-inname – bijvoorbeeld door het drinken van veel energiedrankjes – spelen een rol. Toch blijft leefstijl volgens hem een lastig onderwerp in de spreekkamer. “We weten eigenlijk nog te weinig over voeding en vruchtbaarheid. Zelfs ik kan de nieuwste inzichten amper bijhouden. Hoe moet een huisarts dat dan doen? Het is nog steeds een ondergeschoven kindje.”

Wees je bewust van de impact
Volgens Bertho is empathie misschien wel de belangrijkste vaardigheid in de begeleiding van mensen met een onvervulde kinderwens. “Je moet echt meeleven met patiënten. Tegelijkertijd is het zoeken naar de juiste balans: te veel hoop geven kan misleidend zijn, maar het probleem bagatelliseren is minstens zo pijnlijk. Uitspraken als ‘het komt vast wel goed’ kunnen bij de één hoop geven, maar bij de ander overkomen alsof hun zorgen niet serieus worden genomen. Realiseer je altijd dat het uitblijven van een zwangerschap mensen op een diep persoonlijk niveau raakt”, benadrukt hij.

Kom naar het congres
Het congres Fertiliteitsproblematiek en een kinderwens geeft inzichten om beter om te gaan met de uitdagingen rondom een kinderwens en subfertiliteit. Het programma is breed opgezet en behandelt onder andere de medische achtergronden van verminderde vruchtbaarheid en de stijgende leeftijd waarop mensen hun eerste kind krijgen. “Dat laatste is een heel actueel onderwerp, niet alleen door de biologische grenzen, maar ook door maatschappelijke en economische factoren.”

Naast medische inzichten krijgen deelnemers ook praktische handvatten aangereikt door professionals uit andere vakgebieden, zoals een GZ-psycholoog en docent-onderzoeker medische ethiek. “Het is juist de kracht van het congres dat je leert van elkaar. Artsen kunnen veel leren van andere disciplines, en andersom.”

Tot slot is er ruimte voor ethische en maatschappelijke discussies. “Denk aan thema’s als draagmoederschap en anonieme donatie. We gaan hier gezamenlijk over in gesprek. Neem bijvoorbeeld het recente nieuws van de Nederlandse massadonor die honderden kinderen heeft verwekt of de Belgische spermadonor die een kankergen blijkt te hebben. Zulke situaties roepen vragen op over grenzen en verantwoordelijkheid. En wat dacht je van de vraag of er zoiets bestaat als het recht hebben op kinderen? En hoever moet je gaan met het uitvoeren van vruchtbaarheidsbehandelingen? Dat zijn onderwerpen waar we als zorgverleners niet omheen kunnen.”

Schrijf je hier in voor het congres in december.